طراحی و اعتباریابی پرسشنامه بررسی سوءرفتار در خانواده نسبت به سالمندان

سوءرفتار نسبت به سالمندان توسط اعضای خانواده یکی از مشکلات بهداشتی واجتماعی جهانی، و اساساً مشکلی پنهان، به شمار می آید؛ زیرا موانعی نظیر فقدان تعریفی واضح و روشن از مفهوم سوءرفتار و فقدان ابزارهای مناسب جهت بررسی آن، شناسایی سوءرفتار را در این گروه آسیب پذیر با مشکل مواجه ساخته است. پژوهش حاضر با هدف طراحی و اعتباریابی پرسشنامه ای اختصاصی و متناسب با معیارهای فرهنگی جامعه ایرانی جهت بررسی سوءرفتار با سالمندان در خانواده انجام شده است. مطالعه حاضر در3 مرحله انجام گرفت. در مرحله اول محقق با استفاده از روش پدیده شناسی با رویکرد ون مانن ، از طریق مصاحبه های باز با 14سالمند، به تبیین مفهوم سوءرفتار با سالمندان در خانواده پرداخت. از یافته های به دست آمده 4 تم استخراج شد: محروم شدن از حقوق و شئونات انسانی، شکست تمامیت وجودی، رنج خاموش، و سرانجام دردناک. در مرحله دوم، عبارات پرسشنامه، بر اساس مصاحبه های بدون ساختار با قربانیان سالمندآزاری و استقراء از گروه متخصصین، تدوین گردید. سپس در مرحله سوم ، با استفاده از پژوهش روش شناسی، ویژگی های روانسنجی پرسشنامه با بهره گیری از روائی صوری، روائی محتوا، روائی سازه، همسانی درونی ، و ثبات (آزمون مجدد) مورد بررسی قرارگرفت. در این مرحله 325 سالمند تهرانی به صورت تصادفی از بیمارستان ها وکانون های جهاندیدگان منتخب شهر تهران انتخاب و در مطالعه شرکت کردند. روایی صوری به صورت کمی و کیفی توسط 30سالمند، و روایی محتوا به صورت کمی و کیفی توسط 50 نفر از متخصصان تأیید شد. متوسط شاخص روائی محتوایی پرسشنامه 92/0 بود. نتیجه تحلیل عاملی اکتشافی در این پرسشنامه بیانگر وجود 8 عامل بود: غفلت مراقبتی، سوءرفتار روان شناختی، سوءرفتار جسمی، سوءرفتار مالی، سلب اختیار، طردشدگی، غفلت مالی و غفلت عاطفی. این 8 عامل در مجموع 93/79درصد از واریانس کل آزمون را تبیین می نمودند. نتایج روش تحلیل مقایسه ای گروه های شناخته شده در پارامترهای وضعیت عملکردی و بستری مجدد نمایانگر تفاوت های قابل ملاحظه ای بین گروه ها بود. محاسبه ضریب آلفای کرونباخ موید همسانی درونی بالای پرسشنامه( 975/0 - 90/0) بود. پایایی ثبات از طریق آزمون مجدد با فاصله زمانی دو هفته 99/0 بود.یافته های نهایی این پژوهش حاکی از آن است که پرسشنامه حاضر با عنوان "پرسشنامه بررسی سوءرفتار با سالمند در خانواده" و با 49 عبارت ، با وجود ویژگی هایی نظیر طراحی ابزار بر اساس درک مفهوم سوءرفتار در نزد سالمندان ایرانی و مبتنی بر تجربیات زنده آنان، تبیین کلیه اشکال سوءرفتار با سالمند در خانواده، نمره گذاری ساده، پایایی و روایی مناسب، و قابلیت به کارگیری درموقعیت های مختلف توسط ارائه دهندگان خدمات بهداشتی، از جمله پرستاران، ابزاری مناسب جهت بررسی سوءرفتار با سالمند در خانواده های ایرانی است.